منظومه فکری آيت الله جوادي آملي منشأ تحول در فرهنگ و تمدن ساز است

به گزارش خبرگزاری مهر، همایش "طرح مطالعات و تبیین اندیشه های آیت الله العظمی علامه جوادی آملی" با سخنرانی حجت الاسلام و المسلمین مرتضی جوادی آملی رئیس بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء در محل سالن همایشهای آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) شهر ری برگزار شد.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر مرتضی جوادی آملی در این نشست در سخنرانی با بيان اين مطلب که برخی از مکتب های فکری منشأ تحول و تغيير در فرهنگ و به يک معنا تمدّن‌سازند گفت: مکتب‌هاي فکري هر کدام به نوبه خود آثار و برکاتي را براي جامعه در سطوح و جهات مختلف به همراه دارند، اما اين مکتب‌ها به لحاظ آثار و کارکرد يکسان و در يک سطح نيستند، از میان مکاتب فکری مختلف تنها برخي از آنها حقّاً منشأ تحوّل و تغيير در فرهنگ، بلکه تمدّن‌اند و به يک معنا تمدن‌سازند. اگر يک مکتب فکری پايه‌های عميق و راسخی را در متن جامعه بتواند ايجاد کند قطعاً جامعه ازحیث نظام سياسي، اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي مبتني بر آن اندیشه متحوّل مي‌شود زيرا «اذا تغيّر السلطان تغيّر الزمان» .

ریاست بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء در ادامه و در تشریح ابعادی چند از مبانی منظومه فکری آيت الله جوادي آملي اذعان داشت: انديشه آيت الله جوادي آملي بستر مکتبي است که آن مکتب به حق منشأ تحول بزرگ در فرهنگ، بلکه سازنده تمدّن جديد و نوين اسلامي است؛ زيرا پايه‌ها و بنيان‌هايي در اين مکتب وجود دارد که اگر شناخته شود و جامعه آن را خوب بتوانند بشناسند قدرت تحول را در خود مي‌يابند. در اینجا از مکتبي سخن مي‌گوييم که آن مکتب، منشأ تغيير و دگرگوني در تمدن اسلامی است لذا بحث از يک شخص، مجموع يک کتب و آثار و تأليفات و امثال ذلک نيست بلکه بحث از مکتبي است که صدها بلکه هزارها اثر علمي از آن بايد توليد شود.

استاد برجسته حوزه و دانشگاه با اشاره به رسالت جهانی حوزه های علمیه ادامه داد: جامعه جهاني منتظر يک سخن درست، سخن متمدنانه با مباني استوار و اصيل علمي و فرهنگي است و اين حوزه‌هاي علميه هستند که اکنون مي‌توانند اين رسالت علمي را به خوبي بيابند و دنبال کنند. اینگونه نشست ها نشان از آن دارد که خاستگاه اين تمدّن و اين مکتب در حوزه‌هاي علميه است و حوزه‌هاي علميه عهده‌دار ساختن چنين مکتبي هستند که منشأ چنين تحوّلي باشند.

وی تصریح کرد: يک شناخت دقيق و همه‌جانبه لازم است که اين مکتب چيست و چگونه شکل گرفته است و ما بايد آن روش و منهجي که اينها بر اساس آن به اينجا رسيدند را خوب بشناسيم و برای آیندگان آن را تبيين کنيم.

وی در ادامه به آسیب شناسی مخاطبین آثار فکری و اندیشه ای در جامعه کنونی کشور پرداخت و گفت: جامعه ما به دنبال اين است که با يک انديشه متعالي‌تر روبه‌رو شود، مي‌خواهد با آثار و کتاب حضرت آیت الله جوادی آملی ارتباط برقرار کند اما راه و روشش چيست؟! چگونه بايد اين مسير علمي را طي کند تا به اوج انديشه‌ها و نوع نگاه و بينشي که ايشان در اين آثار دارند راه پيدا کند؟! الآ‌ن يک گسستي بين اين انديشه‌ها و جامعه وجود دارد و اين حوزه‌ها هستند که هم رسالت تبيين اين انديشه‌ها را دارند و هم پر کردن اين خلأيي که بين جامعه و سطح عمومي جامعه ما با اين نوع بينش و انديشه دارند.

جوادی آملی ثمره ارتقای فکری جامعه را دوری جامعه از خرافه و کج‌انديشي دانست و بیان داشت: هر چه فرهنگ عمومي و عقل گرایی در جامعه بالاتر برود و انديشه‌ها متعالي‌تر بشود جامعه ما از خرافه، کج‌انديشي، کج‌سليقگی و انحراف نجات پيدا مي‌کند، همين جامعه ديني ما با وجود علما، مراجع و شخصيت‌هاي علمي، کم خرافه‌پذير نيست، اگر نبودند اين شخصيت‌هاي مهم و تأثيرگذار خصوصاً مراجع عظام تقليد و عالمان انديشمند و دلسوز ديني, جامعه ديني ما قطعاً به سمتي مي‌رفت که شايسته اين جامعه نبود. خرافه امروز نزديک‌ترين خطر فکری به جامعه است. هر چه جامعه ما علمي‌تر, دانشي‌تر, بينشي‌تر و عميق‌تر بيانديشد از اين‌گونه مصائب و آسيب‌هاي علمي و فرهنگي و ديني در امان است.

وی تأکید داشت: انديشه‌هايي مانند اندیشه و منظومه فکری آيت الله جوادي آملي در صيانت‌بخشي جامعه در حوزه فرهنگ، دين و نظاير آن بسيار اثرگذار است. همان‌طوري که افکار و آرا و آثار شهيد مطهري بسياري از لغزش‌ها و انحراف‌ها را کنار زد و مسير صحيح را به جامعه نشان داد.

حجت الاسلام و المسلمین دکتر جوادی آملی با برشمردن برخی از مولفه های مکتب فکری و تمدن ساز حضرت آیت الله جوادی آملی، متدولوژی و روش شناسی خاص این مکتب را ویژگی ممتاز آن خواند و اظهارداشت: مؤلفه اوّلي که در شکل‌گيري اين مکتب اصيل وجود دارد مسئله روش و منهجي است که در اين مکتب وجود دارد. در اين نگاه، همه راه‌هاي علمي که اين راه‌ها پسنديده است معقول و مقبول است به استخدام در مي‌آيد روش نقلي، روش عقلي و روش شهودي تحت سلطان روش‌ها که روش وحي است در استخدام اين مکتب است. عقل به عنوان يک مؤلفه اصيل و عمده و تشکيل‌دهنده اين مکتب نقش‌آفريني مي‌کند. در اين مکتب به روش عقلي و تفکّر عقلي بهاي تامّي بخشيده شده.

دکتر جوادی آملی با اشاره به جایگاه و شاخصه های عقل از منظر حضرت آیت الله جوادی آملی تصریح کرد: آيت الله جوادي آملي کتاب "منزلت عقل در هندسه معرفت ديني" را به همين منظور هم تأليف فرمودند و بارها و بارها در نشست‌هاي علمي بدان پرداختند که عقل در فهم حقيقت دين چه سهمي و چه نقشي دارد؛ البته عقلي که در اين مکتب مطرح مي‌شود يک عقل پاک و منقّح و منزّه است. عقلي مي‌تواند منبع معرفت ديني باشد که اين ويژگي‌ها را داشته باشد. تأکيد مي‌کنيم عقل منقّح, عقل منزه از همه شوائبي، که از ظن و گمان و وهم و قياس و از هر شبهه علمي و شهوت عملي منزّه است عقل نظري و عملي آميخته‌اي که اين‌گونه شوائب را کنار زده است این تفکّر عقلي، از منظر حضرت آیت الله جوادی آملی يک تفکّر درست ديني است.

وی ادامه داد: در اين مکتب به استخدام در مي‌آيند عقل با همه توانش به خدمت گرفته مي‌شود تا عمق دين را فهم کند به ميزاني که مي‌فهمد گرچه عقل اين‌گونه نيست که بتواند همه حقيقت دين را بيابد تصديق مي‌کند که بسياري از حقيقت دين در حوزه انديشه و حوصله تفکّر عقلي جا نمي‌گيرد خود عقل اين را مي‌پذيرد و لذا عقل مي‌گويد ما پيغمبر مي‌خواهيم, ما وحي مي‌خواهيم, ما کتاب مي‌خواهيم, ما امام مي‌خواهيم. همه آنچه را که بزرگان دين در علم کلام در خصوص اثبات مبدأ, اثبات رسالت و وحي، اثبات کتاب دارند همين عقل برهاني است که با يک روش خاصّي به اين جايگاه مي‌رسد, اين يک نکته که عقل در اين جايگاه و اين مکتب نقش اساسي دارد.

وی شهود و معرفت را دومین مولفه اساسی مکتب فکری علامه جوادی آملی بیان کرد و گفت: مسئله شهود و معرفت شهودي جايگاه ويژه‌اي در منظومه فکری حضرت آیت الله جوادی آملی دارد البته شهودي که به شهود معصوم مؤيّد باشد و تأييد شهود معصوم را به همراه داشته باشد. يک نگرش عرفاني اصيلي که مؤيد و مصدّق به تصديق و تأييد ديني و کتاب و سنّت و عقل معتبر باشد از منظر ايشان محترم است لذا دانش عرفان اصيل اسلامي که از هر شائبه‌اي مصون است به عنوان يک منبع معرفتي در استخدام شناخت آن حقيقت دين قرار مي‌گيرد. اين دانش عرفان است که مي‌تواند چنين سطحي از معرفت را ايجاد کند اين نگاه, اين روش, اين دانش در اين مکتب پذيرفته‌شده است و به عنوان يکي از مسيرهاي معرفتي مورد پذيرش و قبول است.

وی در ادامه به تشریح سومین شاخصه مکتب فکری حضرت آیت الله جوادی آملی پرداخت و بیان داشت: مجلاي سوم معرفت در این تفکر, مسئله نقل است که عقل و نقل و شهود مجاري اصلي و مسيرهاي معرفت درستي هستند که در اين مکتب مورد پذيرش و قبول هستند منابع عقلي, منابع عرفاني, منابع فلسفي که مؤيّد و مصدّق به آن نگاه سلطاني وحي هستند البته در اين دانش پذيرفته‌شده است. اما مسئله نقل که کتاب و سنّت است که جايگاه والايي در حوزه معرفت ديني به عهده دارد. در دیدگاه آیت الله جوادی آملی وحي، معصوم است از هر خطايي، اما آن چيزي که از وحي در اختيار ما هست نقل است و ما با نقل از وحي سر و کار داريم و الاّ اگر ما هم وحي را تلقّي مي‌کرديم اختلافي نداشتيم اينکه اين همه فقها در يک مسئله فرعي اختلاف نظر دارند براي اينکه مستقيماً که با وحي ارتباطي ندارند.

وی در تکمیل توضیحات خود بیان داشت: اگر کسي همه منابع معرفتي را ملاحظه کند; يعني کتاب، سنت و عقل را در تمام لايه‌هايش ملاحظه کند و تعارضات را برطرف کند نگاه روشني پيدا کند مي‌تواند بگويد اسلام اين را مي‌گويد، اگر کسي روايتي را شنيد يا ديد بيايد نقل بکند که اسلام اين را مي‌گويد خودش يک فاجعه ايجاد مي‌کند .

حجت الاسلام جوادی آملی در فراز پایانی سخنان خود اذعان داشت: اين سه منبع معرفتي يا سه منهج و روش معرفتي از منظر آيت الله جوادي آملي با آن تدقيق و مداقّه‌هاي علمي شناخته‌شده و مورد پذيرش است. ما مسيري داريم به نام مسير نقل، که اگر پاک و سالم باشد و يک مسيري داريم بنام مسير عقل که اگر پاک و سالم باشد و مسيري داريم به نام مسير شهود که اگر آن هم منقّح و منزّه باشد در خزينه ذهن يک دانشمند اسلامي به یک هم‌افزايي و هم‌پوششي فوق‌العاده‌اي نسبت به يکديگر می رسد.

وی اظهار داشت: تأثير و تأثر عميق و وسيع علمي بين اين سه منهج وجود دارد؛ يعني اين‌طور نيست که منهج نقلي منهج مستقلي باشد و بتوان بدون عقل و تفکر عميق عقلي مسائل نقلي را بگوييم اين مي‌شود همين ظاهري که در نزد اهل تسنن تبدیل به سلفي‌گري و دیگر جریانهای افراطی می شود. اين عصاره منظومه فکری حضرت آیت الله جوادی آملی است.