شرط اول اجابت دعا، اضطرار است/ بشر باید به عجز خویش اعتراف کند

به گزارش خبرنگار مهر، آیت الله سید مصطفی محقق داماد، فقیه و استاد برجسته حکمت اسلامی به سفارش انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به بهانه فرارسیدن ماه مبارک رمضان وشب های پر فیض قدر پیرامون اهمیت این ایام و لیالی گفتار تصویری اختصاصی خود را دراختیار این انجمن قرار داده است که درادامه متن کامل این سخنان را می‌خوانید:

«بسم الله الرحمان الرحیم؛ الحمدلله رب العالمین باری الخلائق أجمعین باعث الانبیا و المرسلین ثم الصلاة و السلام علی سیدنا و نبینا حبیب اله العالمین أبی القاسم المصطفی محمد صلی الله علیه و آله الطیبین الطاهرین.

مدیریت انجمن آثار ومفاخر فرهنگی از بنده خواسته اند که چند جمله به عنوان عرض ادب به شما مستمعین کلام عرض نمایم و من اوامر این موالی گرام را اطاعت کردم و امیدوارم در این ایام و لیالی پر فیض و برکت ماه مبارک رمضان، مشمول دعای خیر شما بزرگواران قرار بگیریم.

عظمت ماه رمضان در قرآن

قرآن مجید، عظمت وبرکت ماه مبارک رمضان را به بازشدن درهای آسمان و نزول وحی الهی به زمین دانسته و فرموده است: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدیً لِلنَّاسِ وَ بَیِّناتٍ مِنَ الْهُدی وَ الْفُرْقانِ – بقره ۱۸۵» یعنی ماه رمضان ماهی است که قرآن {در این ماه} برای هدایت انسان‌ها وبرای بشریت نازل گردیده است.

حال اگر نزول قرآن در ماه مبارک رمضان را به آنچه که بزرگان اهل عرفان فرموده اند مبنی بر اینکه دعا، قرآن صاعد است (خداوند در سوره مبارکه فاطر می‌فرماید: «إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ»، لذا کلمه طیبه به سوی خدا بالا می‌رود تا به او می‌رسد) ملحق کنیم، نتیجه جمع بین این دو مطلب این می‌شود که قرآن برای هدایت انسان‌ها یک سیر نزولی و یک سیر صعودی دارد. سیر نزولی قرآن، همان است که از سوی خداوند تبارک و تعالی به قلب رسول الله نازل شده و توسط گلوی مبارک پیامبر (ص) برای انسان‌ها تلاوت شده است که البته {قرآن} برای هدایت بشر نازل شده است.

اما نتیجه این هدایت چگونه دستگیر خدا می‌گردد؟! چگونه خداوند متوجه می‌شود که آیا این هدایت انجام شده است یا خیر؟! ظاهراً نتیجه این هدایت در دعای بشر به درگاه خداوند خلاصه می‌شود. و از این طریق به خدا بر می‌گردد، ولی این بار مستقیم تقدیم خدا می‌شود و در این آمدن و برگشتن، حدود و میزان اثر بخشی قرآن و نقش قرآن برای تربیت بشر و هدایت نبوی در جامعه انسانی درخشان می‌شود.

امیر المومنین (علیه السلام) فرموده است: «أحَبُّ الأعمالِ إلی اللّه ِ عزّ و جلّ فی الأرضِ الدُّعاءُ»، محبوب ترین اعمال نزد خداوند روی زمین دعاست (کافی جلد دوم صفحه ۴۶۸)

امام صادق (علیه السلام) فرموده است: «الدعاء هو العبادة» یعنی عبادت، دعاست. همچنین پیامبراکرم (صلی الله علیه و آله) فرموده است: «الدُّعاءُ مُخُّ العِبادَة» یعنی مغز و لب عبادت همان دعاست؛ دعا به خواسته خداوند است و ما به خواسته او دعامی کنیم. خداوند از ما دعا خواسته است، به قول مولوی:

«هم دعا از تو اجابت هم ز تو

ایمنی از تو مهابت هم ز تو»

معنی دعا و درک آن

معنی دعا و درک آن بسیار مهم است. اینکه بشر خود را در محضر خدا ببیند، خدایی که می‌توان در محضر او قرار گرفت، خدایی که می‌توان با او سخن گفت و خدایی که می‌تواند هر زبانی را بشنود - به قول مولوی هر چه دل تنگش می‌خواهد را با او در میان بگذارد- را درک کند، این درک و رسیدن به این درجه از معرفت برای بشر چیز کمی نیست.

پاسخ دعا؛ استجابت است

پاسخ دعا، اجابت و استجابت است. استجابت یعنی اجابت. «ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ» در سوره مبارکه «بقره» آیه‌ای وجود دارد که علامه طباطبایی می‌فرماید مهربان‌تر از این آیه در قرآن مجید وجود ندارد: «وَإِذَا سَأَلَکَ عِبَادِی عَنِّی فَإِنِّی قَرِیبٌ أُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَلْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ – بقره ۱۸۶» خداوند دراین آیه شریفه می‌فرماید: ای پیامبر از تو سوال می‌کنند از من، بگو من به آنها نزدیکم، هر کسی دعا کند من به او جواب می‌دهم. دعا یعنی صدا زدن، یعنی خواندن خدا و خدا را صدا کردن، لذا هر کسی خدا را صدا کند و دعا کند، خداوند به او پاسخ می‌دهد، خداوند در این آیه شریفه می‌فرماید: با من دعا کنید من به شما جواب می‌دهم.

برخی از علمای امامیه به برخی از ادعیه، نام مناجات نهاده اند. مناجات نجوا است و عملی دو طرفه است. نجوا یعنی آهسته سخن گفتن. یعنی وقتی من به آهستگی سخن می گویم، خدا نیز آهسته به من جواب می‌دهد. اگر آهسته با خدا سخن بگوییم به ما آهسته پاسخ خواهد داد.

شرط استجابت دعا

اما شرط اول اجابت دعا، اضطرار است. بشر باید «مضطر» باشد تا دعای او مستجاب شود. «مضطر» یعنی اینکه به ناچاری و ذنوب خود اعتراف کند. امروز در گرفتاری که برای عموم بشریت پیش آمده است؛ به خصوص برای کشورما، بشر باید به ناتوانی خود اعتراف کند. همچنین باید به گناه خود اعتراف کند؛ بشر تا کنون از خدا دور بود و به علم خود تکیه کرده بود. غرور علم داشت و فکر می‌کرد همه چیز با علم او حل می‌شود و در حقیقت علم و تکنولوژی را به جای خدا نشانده بود.

بنابر این ضروری است تا امروز با شیوع بیماری {کرونا} بشر به عجز و ناتوانی خود و به فسادی که در ارض ایجاد کرده است اعتراف کند و این نکته را قبول کند که طبیعت خدا را آلوده کرده است. بشر، متجاوز و مغرور است و تا به حال به غرور خود آفرین گفته بودو باید از این به بعد به «عجز» خود آفرین بگوید و اعتراف کند که عاجز است و سپس توبه کند، یعنی به طرف خدا برگردد و سپس دعا کند؛ خداوند نیز فرموده است: «أَمَّنْ یُجِیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ….»

امابه بهانه شیوع این بیماری مهلک، اولاً باید برای رفع این گرفتاری دعا کرد؛ ثانیاً برای زحمتکشانی که در بیمارستان‌ها برای بیماران زحمت می کشند و محققینی که برای کشف دارو فکر می‌کنند و زحمت می کشند و بخشندگان مال که برای فقرا و بیماران و عاجزان و درماندگان کمک مالی می‌کنند و کسانی که برای رفع گرفتاری بشریت سعی و تلاش دارند، باید برای آنها دعا کرد. انشا الله یقیناً در چنین شرایطی، خداوند دعای ما را مستجاب می‌کند.

خدایا! ما توبه کرده ایم و اعتراف می‌کنیم که به گناه خود درمانده ایم، ما قبول می‌کنیم که از تو دور بودیم و رویگردان!

خدایا! اینک با اعتراف به گناه خودمان از تو می‌خواهیم که این بلا را به لطف خود از بشر دور بفرمایی.

والسلام علیکم و رحمۀ الله و برکاته