زیارت عاشورا حدیث قدسی است

خبرگزاری مهر- گروه دین و آئین: زیارت عاشورا با مجموع درس‌های عقیدتی، سیاسی، فکری و انزجار از دشمنان اهل بیت عصمت و طهارت‌، در حکم محک و معیاری است که سَره را از ناسره جدا می‌کند. زیارت عاشورا مجموعه‌ای از درس‌هایی است که هر کدام از آن ارزش‌هایی را ارائه می‌دهد و سر فصل‌های غیر قابل تردیدی را فرا راه انسان می‌گشاید و می‌تواند آدمی را در پیمودن راه راست و رسیدن به حقیقت راسخ و استوار نماید. زیارت عاشورا خود منشوری است که از هر جهت نوری از آن جلوه گر است چرا که این صحیفه بهانه‌ای است برای بیان مختصر امّا کامل از اسلام شناسی، معرفت‌شناسی، امام شناسی، جامعه شناسی و انسان شناسی. در این ایام می‌طلبد اندیشمندان به مدد اعتقادات راستین و فضیلت مدار مؤمنان بیایند و با تبیین صحیح اعتقادات اسلامی مردم را با عشق و معرفت بیشتر نسبت به ساحت مقدس پیامبر اعظم (ص) و اهل بیت (ع) آشنا کنند.

این زیارتنامه توسط امام باقر (ع) به شیعیان تعلیم داده شده است و صرفاً یک زیارتنامه جهت عرض ادب ظاهری به محضر امام حسین (ع) و یاران ایشان نیست و معانی عمیقی در آن نهفته است.

بر همین اساس حجت الاسلام والمسلمین سید محمدباقر علم الهدی استاد حوزه علمیه تهران از رهگذر شرح و تفسیر زیارت عاشورا، زوایای پنهانی که در این زیارت نامه قدسی نهفته است را در ایام ماه محرم مطرح و مطالب آن تقدیم مخاطبان می‌شود. پیشتر قسمت اول این سلسله مطالب با عنوان «فوائد و آثار قرائت زیارت عاشورا چیست؟» و قسمت دوم با عنوان «زیارت عاشورا؛ اعتبار روایی و استنادات آن» تقدیم مخاطبان شده بود. آنچه در ادامه می‌خوانید قسمت سوم تفسیر زیارت عاشورا که به قدسی بودن زیارت عاشورا پرداخته است:

زیارت عاشورا از امام و حجت خدا به ما رسیده و می‌توان این حدیث را در ابعاد مختلف مورد بحث و بررسی قرار داد، یکی از آن ابعاد قدسی بودن زیارت عاشورا است. در روایتی که از امام باقر (ع) نقل شده حضرت می‌فرمایند هر کسی در روز عاشورا امام حسین (ع) را با چشمانی اشک بار زیارت کند و به ایشان سلام دهد گویی خداوند را زیارت کرده و پروردگار ثواب ۲ میلیون حج تمتع، ۲ میلیون حج عمره و ۲ میلیون جنگ در رکاب پیامبر اکرم (ص) یا یکی از ائمه اطهار (ع) را به او عنایت می‌کند؛ این حجم از ثواب در حقیقت یک رمز است، یک رمز برای زنده نگاه داشتن حماسه فرهنگی اباعبدالله الحسین (ع) و ابراز و بهانه‌ای برای آمرزش پروردگار عالم نسبت به گناهان بندگانش است.

در ادامه این روایت راوی به امام عرضه می‌دارد و می‌گوید قربانت شوم هر کسی که امکان ندارد در روز عاشورا کربلا باشد، بسیاری از مردم در شهرهای دور زندگی می‌کنند و برایشان ممکن نیست عاشورا به زیارت امام حسین (ع) مشرف شوند، بفرمائید این افراد باید چه کاری انجام دهند. حضرت پاسخ دادند در روز عاشورا نزدیک ظهر به صحرا بروند و یا در بام منزل به حضرت سلام بدهند و بر مظلومیت ایشان اشک بریزند، سپس دو رکعت نماز اقامه کرده و بر ایشان گریه کنند، همچنین اهل خانه را امر به عزاداری بر حضرت کرده و اقامه عزا و مصیبت برای حضرت سیدالشهدا (ع) بنمایند و در نهایت تلاش کنند با هر کسی که در این روز برخورد می‌کنند همانند مصیبت زده با آنان سخن بگویند. در این صورت من ضامن هستم که خداوند متعال این ثواب‌ها را به ایشان تفضل کند.

این راوی مجدد سوال کرد آیا شما واقعاً چنین ضمانتی می‌کنید؟ حضرت فرمودند بله من ضامن هستم. راوی مجدد خطاب به حضرت می پرسد این فرزند رسول خدا در روز عاشورا چگونه نسبت به این مصیبت وارده یکدیگر را تسلیت بگوییم؟ حضرت فرمودند وقتی به برادر دینی خود رسیدید بگویید عظم الله اجورنا بمصابنا الحسین (ع) و جعلنا و ایاکم من الطالبین بثاره مع ولیه الامام المهدی من آل محمد (ص)؛ سپس حضرت توصیه‌هایی را بیان فرمودند مبنی بر اینکه در این روز کار و کسب خود را رها کرده و به عزاداری بپردازید، برای این روز آذوقه ذخیره نکنید و بیشتر به اقامه عزا بپردازید.

البته روایات بسیاری در زمینه زیارت عاشورا و اقامه عزای اباعبدالله الحسین (ع) نقل شده که یکی از آنان در رابطه با گریه کردن برای حضرت سیدالشهدا (ع) است که می‌فرمایند کسی که برای امام حسین (ع) بگیرد، بگریاند و خودش را شبیه گریه کنان کند خداوند متعال بهشت را بر ایشان واجب می‌کند.

حال سوالی که در رابطه با قدسی بودن زیارت عاشورا وجود دارد این است که اگر این حدیث قدسی است پس چه تفاوتی با قرآن کریم دارد؟ مگر حدیث قدسی به روایتی گفته نمی‌شود که امام معصوم یا پیامبری سخنی را از قول پروردگار نقل کرده باشد؟ پس زمانی که حدیث قدسی کلام الهی است با قرآن کریم که آن هم سخن خداوند است تفاوت این دو کلام در چیست؟

پاسخ بسیار واضح و روشن است. حدیث قدسی معجزه نیست در حالی که قرآن کریم معجزه خداوند است به گونه‌ای که در آیات قرآن کریم آمده اگر کسی می‌تواند آیه‌ای شبیه آیات الهی بیاورد؛ انسان‌ها همواره از آوردن آیه‌ای شبیه به آیات قرآن کریم که معجزه الهی به شمار می‌رود، عاجز هستند.

امام صادق (ع) فرمود: بر این زیارت «عاشورا» کوشا باش و این دعا را بخوان و به آن، حضرت را زیارت کن، به درستی که من بر خدا ضامنم، برای هرکه زیارت کند به زیارت عاشورا و دعا کند به این دعا، از نزدیک یا دور، به اینکه زیارتش پذیرفته و سعی‌اش پسندیده باشد و سلامش به آن حضرت برسد و آن سلام از آن حضرت پوشیده نماند و حاجت او از سوی خدای تعالی روا شود، به هر حاجتی که خواهد برسد و او را ناامید باز نگرداند

پاسخ دیگر آن است که قرآن کریم تنها به قلب نازنین پیامبراکرم (ص) نازل شده اما حدیث قدسی چنین نیست و می‌تواند این حدیث برای همه پیامبران و ائمه اطهار (ع) صادر شده باشد. برای مثال در حدیث سلسله الذهب که از امام رضا (ع) نقل می‌شود حضرت می‌فرمایند از پدرم، موسی بن جعفر شنیدم که می‌فرماید: از پدرم، جعفر بن محمّد شنیدم که می‌فرماید: از پدرم، محمّد بن علی شنیدم که می‌فرماید: از پدرم، علی بن الحسین شنیدم که می‌فرماید: از پدرم، حسین بن علی بن ابی طالب شنیدم که می‌فرماید: از پدرم، امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب شنیدم که می‌فرماید: از رسول خدا (ص) شنیدم که می‌فرماید: از جبرئیل شنیدم که می‌فرماید: از خداوند جلّ جلاله شنیدم که می‌فرماید: (کلمه) لا اله الا اللّه حصار من است و هرکس وارد حصار من شود از عذابم در امان اس؛. این روایت حدیثی قدسی و کلام الهی بوده و در کتاب عیون الاخبار الرضا جلد دو نقل شده است.

شیخ حر عاملی کتابی با عنوان جواهر السنیه فی احادیث القدسیه دارد و ایشان احادیث قدسی را در این کتاب ترجمه و گردآوری کرده است در این کتاب روایتی از امام صادق (ع) در باب فضیلت زیارت عاشورا نقل می‌کند مبنی بر اینکه:

محمد بن خالد طیالسی و او از سیف بن عمیره روایت کرده که می‌گفت: «پس از آن‌که امام صادق (ع) از حیره به مدینه تشریف بردند، با صفوان بن مهران و جمعی دیگر از اصحاب برای زیارت امیرالمؤمنین (ع) به سوی نجف حرکت کردیم. بعد از زیارت آن امام (ع)، صفوان رو به سوی کربلا و قبر امام حسین (ع) نمود و به ما گفت: از این مکان آن حضرت (ع) را زیارت کنید؛ چراکه من در سفری به نجف با امام صادق (ع) همراه شدم؛ من در خدمت امام صادق (ع) بودم و آن حضرت (ع) از این مکان، امام حسین (ع) را زیارت نمود. آن‌گاه شروع به خواندن زیارت عاشورا کرد.

آنگاه صفوان گفت: امام صادق (ع) به من فرمود: بر این زیارت «عاشورا» کوشا باش و این دعا را بخوان و به آن، حضرت را زیارت کن، به درستی که من بر خدا ضامنم، برای هرکه زیارت کند به زیارت عاشورا و دعا کند به این دعا، از نزدیک یا دور، به اینکه زیارتش پذیرفته و سعی‌اش پسندیده باشد و سلامش به آن حضرت برسد و آن سلام از آن حضرت پوشیده نماند و حاجت او از سوی خدای تعالی روا شود، به هر حاجتی که خواهد برسد و او را ناامید باز نگرداند.‌

ای صفوان این زیارت را به این تضمین و تعهد یافتم، از پدرم و پدرم از پدرش علی بن الحسین (ع) به همین تضمین و تعهد و او از حسین (ع) به همین تضمین و تعهد و حسین (ع) از برادرش حسن (ع) به همین تضمین و تعهد و حسن (علیه‌السلام) از پدرش امیرمومنان (ع) با همین تضمین و تعهد و امیرمومنان (ع) از رسول خدا (ص) با همین تضمین و تعهد و رسول خدا (ص) از جبرائیل با همین تضمین و تعهد و جبرائیل از خدای تعالی با همین تضمین و تعهد.

به تحقیق خدای عزّوجل به ذات مقدّس خود سوگند یاد کرده که هر که حسین (ع) را به این زیارت «زیارت عاشورا»، زیارت کند از نزدیک یا دور و دعا کند به این دعا، زیارت او را قبول می‌کنم و خواهش او را می‌پذیرم هر اندازه که باشد و خواسته‌اش را عنایت می‌کنم و از حضرت من، با ناامیدی و خسارت باز نگردد و با خوشحالی بازش گردانم، به برآوردن حاجت و رسیدن به بهشت و آزادی از دوزخ و شفاعت او را در حقّ هرکس که شفاعت کند می‌پذیرم، حضرت فرمود: جز دشمن ما اهل‌بیت که شفاعت در حق او قبول نشود.

حق‌تعالی به این واقعیت بر ذات اقدسش سوگند خورده و ما را گواه گرفته بر آنچه ملائکه ملکوت به آن گواهی دادند؛ پس جبرئیل گفت: یا رسول‌الله خدا مرا به‌سوی تو فرستاده، برای سُرور و بشارت تو و شادی و بشارت علی و فاطمه و حسن و حسین و امامان از اولاد تو تا روز قیامت و پیوسته و پاینده باد شادمانی تو و علی و فاطمه و حسن و حسین و امامان (علیهم‌السلام) و شیعه شما تا روز رستاخیز.

آنگاه صفوان گفت: امام صادق (ع) به من فرمود: هرگاه برائت به‌سوی خدای عزَّوجل حاجتی روی داد، زیارت کن به این زیارت از هر مکانی که بودی و این دعا را بخوان و حاجتت را از پروردگار خود بخواه که از سوی خدا برآورده می‌شود و خدا وعده خود را به رسول خدا تخلّف نخواهد کرد، به جود و مهربانی و محبّتش و الحمدلله.

پاسخ به شبهه

گاهی اوقات ممکن است برخی افراد بر زیارت عاشورا اشکال وارد کنند که اگر این حدیث کلام الهی است برای چه برخی عبارات در آن بیان شده که با الهی بودن این کلام سنخیت ندارد؟ مگر می‌شود خداوند متعال خودش به خودش بگوید اللهم خص انت اول …؛ به این معنا که خدایا اولین ظالم را از ناحیه من از رحمت خود محروم کن. یا مگر می‌شود خداوند بیاید بگوید اللهم لک الحمد حمد شاکرین…؛ با این معنا که بارالها حمد و سپاس برای توست. بنابراین با توجه به این عبارات نمی‌توان زیارت عاشورا را قدسی و کلام الهی دانست!

پاسخ این سوال و شبهه نیز بسیار روشن و واضح است چرا که سخنانی شبیه به این کلام در قرآن مجید نیز بیان شده یا حتی در نماز نیز چنین بیاناتی وجود دارد مانند قسمتی از نماز که می‌گوئیم ایاک نعبد و ایاک نستعین؛ مگر می‌شود خداوند به خودش بگوید فقط تو را می‌پرستم و تنها از تو یاری می‌خواهم؟ خداوند چنین مطالبی را در آیات و روایات خطاب به مردم مطرح می‌کند تا آنان یاد بگیرند چگونه با خداوند سخن بگویند. بنابراین زیارت عاشورا حدیثی قدسی است و عالی‌ترین بیانات تربیتی در آن نهفته شده است.