«ارس؛ رود خروشان» سخت‌ترین کارم بود/ روایت حاشیه‌نشینان مرزی

هادی آفریده مستندساز درباره مستند جدید خود «ارس؛ رود خروشان» به خبرنگار مهر گفت: من در سه سال گذشته تلاش کردم روی پروژه‌ای در رابطه با رودخانه ارس کار کنم. به این دلیل که ارس از جمله رودهای مرزی بزرگ ایران و تنها رودی است که همچنان بسیار خروشان است و زندگی در آن جریان دارد. اقوام مختلف ایرانی از ترک و کرد و فارس و ارامنه در کنار این رود زندگی می‌کنند از این رو این رود بسیار برای کشور ما ارزشمند است.

وی افزود: من در سه سال گذشته به طور متمرکز مشغول پژوهش درباره این مستند بودم. امسال فیلمبرداری این کار را آغاز کردیم و در حال حاضر کارهای تدوین آن پیش می‌رود. این فیلم با حمایت مرکز گسترش سینمای مستند، تجربی و پویانمایی ساخته شده است.

این مستندساز درباره روند پژوهش این مستند توضیح داد: کار پژوهش در کشور ما به دلیل فقدان منابع مستند و آرشیو سیستماتیک و طبقه‌بندی شده، کار بسیار گسترده، پراکنده و سختی است. روند پژوهش در آثار من اینگونه است که پروژه ابتدا با یک موضوع برایم شروع می‌شود و بعد تحقیقات مطالعاتی و کتابخانه‌ای و مکتوب را آغاز می‌کنم. پس از آن سفر می‌کنیم و در سفر دنبال چیزهایی هستیم که در کتاب‌ها و مستندات وجود ندارد. پس از آن کاراکترها را پیدا و موضوع را گسترده‌تر می‌کنیم.

کارگردان «تهران سیمین» تصریح کرد: «ارس؛ رود خروشان» پروسه طولانی در تولید داشت و زمانی که پژوهش کار را انجام می‌دادم فیلم قبلی‌ام را نیز تدوین می‌کردم. فیلم قبلی من «هولاین در ایران» بود که سال گذشته در جشنواره «سینماحقیقت» حضور داشت.

وی درباره چالش‌های تولید این مستند گفت: «ارس؛ رود خروشان» یکی از فیلم‌های سخت من است زیرا اقلیم و لوکیشن‌های فیلم در سه استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و استان اردبیل فیلمبرداری شده است. درواقع تمام طول رودخانه از جایی که رود وارد کشور می‌شود و از آن خارج می‌شود و به کشور آذربایجان می‌رود، مسیر فیلمبرداری ما بود.

آفریده ادامه داد: صفر تا صد این فیلم تولید سخت و پیچیده‌ای داشت. علی رغم اینکه من یک پوشه مجوز از فرمانداری‌ها، استانداری‌ها، ناجا، مرزبانی‌ها، ادارات اطلاعات، تأمین استان‌ها و … برای تولید این مستند دریافت کرده بودم اما عملاً جز چند مورد هیچکدام از این مجوزها کمکی به ما نمی‌کرد. منطقه مرزی و حساس بود و حتی در همین سه سال گذشته در مرز روستای خداآفرین شاهد جنگ ارمنستان و آذربایجان بودیم. منطقه آذربایجان به همین دلیل حساس و امنیتی بود و تقریباً ساعتی نبود که جلوی کار ما را نگیرند. وقتی راش ها را می‌دیدند که موردی نیست، دوباره کار خودمان را ادامه می‌دادیم.

وی با اشاره به اینکه این مستند یک فیلم قوم‌نگارانه است، گفت: این مستند به مسائل محیط زیستی هم می‌پردازد اما به نوعی در چهارچوب و گونه مستندهای قوم‌نگارانه است که مونوگرافی مردمان حاشیه نشین رود ارس را نشان می‌دهد. درواقع این فیلم یک مونوگرافی درباره مردمانی است که در دو سوی مرزها در کنار رود ارس زندگی می‌کنند و نشان می‌دهد که این افراد در طول تاریخ چگونه توانسته اند به واسطه این رود کنار هم زندگی کنند و در چه فرهنگ‌ها و مسائل مشترکی از میراث فرهنگی، کشاورزی، دامداری و … با یکدیگر مشترک هستند.

آفریده در پایان عنوان کرد: ما تمام تلاشمان را می‌کنیم که این مستند به هجدهمین دوره جشنواره «سینماحقیقت» برسد زیرا این جشنواره تنها خانه مستند در کشور است. به همین دلیل اکنون به طور فشرده کار تدوین را پیش می‌بریم. به دلیل تعدد گسترده لوکیشن ها و خرده روایت‌ها کار تدوین این مستند کمی پیچیده است تا بتوانیم به یک روایت دراماتیک منسجم برسیم.

عوامل اصلی این فیلم عبارتند از محقق، تهیه کننده و کارگردان: هادی آفریده، فیلمبردار: رضا تیموری، صدابردار: مهرداد عباسپور، تدوین: سولماز افتخاری، صداگذار: مهرشاد ملکوتی، هماهنگی: روشنک اهرابی، مدیر تولید: اعظم صادقی منفرد، امین جعفر باحجب، زهرا پسندی و...