به گزارش خبرنگار مهر، هشتمین پیش‌نشست تخصصی همایش علمی هیئت و آئین‌های مذهبی ۱۴۰۳، با موضوع «هیئت و مدرنیته ایرانی» و با هدف بررسی تحولات هیئت مذهبی در بستر مدرنیته و چالش‌های آن در جامعه ایران، با حضور محمدرضا کلاهی جامعه شناس و امیر صفری پژوهشگر تاریخ معاصر ایران در اندیشکده هیئت و آئین‌های مذهبی برگزار شد.
کلاهی در آغاز نشست به پیدایش هیئت مذهبی در گذار ایران به مدرنیته اشاره کرد و گفت: نگاه غالب به هیئت به عنوان یک پدیده قدیمی مانع از آن می‌شود که این موضوع به عنوان یک مسئله پژوهشی جدی مورد بررسی قرار گیرد. هیئت یک پدیده جدید است که در بستر تحولات اجتماعی و تاریخی شکل گرفته و نیاز به پژوهش‌های عمیق‌تری دارد
دکتر کلاهی به بررسی ریشه‌های تاریخی هیئت پرداخت و بیان کرد: پدیده هئیت نه تنها یک مراسم عزاداری، بلکه یک ساختار اجتماعی با ویژگی‌های مشخص است. هیئت باید به عنوان یک پدیده اجتماعی در نظر گرفته شود و نه صرفاً یک مراسم مذهبی.
وی به بی‌توجهی متفکران و پژوهشگران به هیئت اشاره کرد و گفت: نگاه غالب به هیئت، آن را به عنوان یک پدیده قدیمی و میراث فرهنگی می‌بیند که باید ادامه یابد. وی این دیدگاه را نادرست دانست و گفت: لحظه شکل‌گیری دولت پهلوی، نقطه آغاز مدرنیته در ایران است و هیئت نیز در همین مقطع شکل می‌گیرد. بررسی هیئت باید در بستر تحولات اجتماعی و سیاسی ایران انجام شود.
هیئت‌ها فضایی برای تبادل افکار و تجربیات هستند
این جامعه‌شناس همچنین به تغییرات ساختاری و سازمانی هیئت در دوران مدرن اشاره کرد و گفت: هیئت نه تنها یک مراسم عزاداری، بلکه یک ساختار اجتماعی با اعضای مشخص و برنامه‌های دوره‌ای است. هیئت‌ها نه تنها مکان‌هایی برای برگزاری مراسم مذهبی، بلکه به عنوان نهادهایی اجتماعی با ساختار مشخص، نقش حیاتی در انسجام اجتماعی ایفا می‌کنند.
کلاهی در ادامه افزود: هیئت‌ها می‌توانند به عنوان فضایی برای تبادل افکار و تجربیات اجتماعی و تقویت روابط اجتماعی میان اعضای جامعه کمک کنند. این نهادها به ویژه در شرایط بحرانی و چالش‌های اجتماعی می‌توانند به عنوان مکان‌هایی برای حمایت و همبستگی عمل کنند. هیئت به عنوان یک پدیده اجتماعی جدید، در بستر تحولات مدرنیته شکل گرفته و باید به عنوان یک پدیده مدرن مورد بررسی قرار گیرد.
عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی با تأکید بر اینکه هیئت‌ها باید خود را با شرایط جدید تطبیق دهند و در راستای تقویت هویت فرهنگی و مذهبی جامعه تلاش کنند گفت: هیئت‌ها باید به عنوان نهادهای اجتماعی فعال، در برابر چالش‌های مدرنیته پاسخگو باشند و نقش مؤثری در ترویج فرهنگ مذهبی ایفا کنند.
هیئت‌ها نهادهای اجتماعی سیاسی در طول تاریخ هستند
کلاهی با اشاره یه اینکه هیئت‌ها در دوران‌های مختلف تاریخ ایران، به عنوان نهادهایی برای بسیج اجتماعی و سیاسی عمل کرده‌اند.گفت: هیئت‌ها می‌توانند به عنوان ابزارهایی برای تقویت مشارکت اجتماعی و سیاسی عمل کنند و به ایجاد تغییرات مثبت در جامعه کمک نمایند. این موضوع به ویژه در دوران انقلاب اسلامی و پس از آن به وضوح مشاهده شد، جایی که هیئت‌ها به عنوان نهادهایی برای سازماندهی و بسیج مردم در برابر چالش‌های اجتماعی و سیاسی عمل کردند.
امیر صفری، دیگر سخنران این نشست، به اهمیت پیدایش حوزه علمیه قم و تأثیر آن بر شکل‌گیری هیئات مذهبی در ایران اشاره کرد و گفت: حوزه علمیه قم در بستر تحولات سیاسی و اجتماعی ایران شکل گرفته و تأثیر زیادی بر شکل‌گیری هیئات مذهبی داشته است.
صفری همچنین به تأثیر طبقه متوسط مذهبی در ایران بر شکل‌گیری هیئت‌ها اشاره کرد و گفت: بعد از شکل‌گیری دولت ملت جدید ایران در دوران پهلوی اول، شاهد پیدایش یک طبقه متوسط مذهبی هستیم که در دهه ۴۰ و ۵۰ به اوج خودش می‌رسد.
هیئت‌ها جایی برای اشتغالزایی
وی همچنین به ارتباط هیئت‌ها با پیدایش طبقه متوسط مذهبی و تأثیرات اقتصادی و سیاسی آن اشاره کرد و گفت: هیئت‌ها می‌توانند به عنوان نهادهای مدنی در فرآیندهای اجتماعی و سیاسی مؤثر باشند و به تقویت مشارکت اجتماعی کمک کنند.
موضوع دیگری که در این نشست مورد بحث قرار گرفت، تأثیرات اقتصادی هیئت‌ها بود. پژوهشگر تاریخ معاصر ایران به این نکته اشاره کرد که هیئت‌ها می‌توانند به عنوان نهادهایی برای ایجاد اشتغال و کسب و کار عمل کنند و گفت: هیئت‌ها با برگزاری مراسم و فعالیت‌های مختلف، می‌توانند به ایجاد فرصت‌های شغلی و اقتصادی برای اعضای جامعه کمک کنند.
صفری در پایان نشست گفت: ما باید به هیئت‌ها به عنوان یک پدیده اجتماعی نوین نگاه کنیم و تلاش کنیم تا به فهم بهتری از تأثیرات آن‌ها بر جامعه برسیم.
نظر شما